کتاب محتواگرایی و تولید علم

عماد افروغ دراین کتاب از یک سو با نگاهی آسیب شناسانه به نظام آموزش و رویکردهای قالب علمی درایران پرداخته و از سویی به معرفت‌های حسی و تجربی انتقادات اساسی وارد کرده است. وی می‏گوید: بیگانگی دست اندر کاران آموزشی با مباحث ظریف و پیچیده معرفت شناسی و به عبارتی فرو افتادن در معرفت شناسی منسوخ و بی ریشه و معرفت سوز پوزیتیویسم و غفلت آنان از نسبت علم با فرهنگ و جامعه، باعث شده است تا تمام انگیزه‌ و تلاش دانشگاهیان به مسیر باریکی از معرفت‌های بشری به نام معرفت تجربی، آن هم با رویکرد خاص و ابزارها و شیوه‌های قالبی، هدایت شود. تمام آنچه که عماد افروغ در کتاب « محتواگرایی و تولید علم» می خواهد بگوید اینست که برای پرواز اندیشه وتولید گری علمی درمحیط آکادمیک کشورمان نیازمند تعریف دوباره ی علم بر مبنای قابلیت های محیطی و اجتماعی هر جامعه هستیم. براساس این رویکرد علم یک محصول فرهنگی و اجتماعی است. افروغ به سان همیشه، با توجه به مبانی هستی شناسی و روش شناسی خود، برآن بوده تا قالب شکنی و نوآوری کند و این بار نوبت بررسی چالش های موجود در نظام دانشگاهی کشورمان در قالب کتابی است که متشکل از نه بخش است. اساسی ترین نکته در بخش اول کتاب اینست که برای شکل گیری تمدنی دیگر به نام تمدن اسلامی بایستی با تأکید بر مبانی نظری، اهداف و زمینه های فرهنگی- اجتماعی گام بلندی در جهت رشد و توسعه علم و فناوری بومی برداشت. تلاش نویسنده در این بخش درجهت نقد رویکرد اثبات گرایانه در علم از یک طرف و رویکرد برون گرایانه در جامعه شناسی علم است تا از این طریق زمینه های دستیابی به رویکردی درون گرا به علم شناسی فلسفی فراهم آید. در بخش دوم کتاب دانشگاه مورد مداقه قرار گرفته و به منظور نمایش میزان ارتباط دانش نظری و عملی در کشورمان، آسیب های مرتبط با دانشگاه در قالب 25 مورد ارائه شده است. بخش چهارم کتاب با عنوان «رئالیسم علمی» از رئالیسم انتقادی به عنوان نظریه ای یاد می شود که قابلیت جمع کردن وجه مفهوم- محوری پدیده ها و وجه عام و ساختاری آنها را داراست. نویسنده معتقد است نوعی از رئالیسم موسوم به «تعالی گرا» امکان معرفت شناسی طولی و هماهنگی را فراهم می کند که در آن می توان معرفت وحیانی، شهودی، عقلانی، حسی و تجربی را در ارتباط با هم دید. در فصول انتهایی کتاب با توجه به مبانی نظری ارائه شده در فصول ابتدایی کتاب امکان شکل گیری رئالیسم دینی ، جامعه شناسی دینی و وحدت میان حوزه ودانشگاه مورد بررسی قرار گرفته و در انتها وضعیت نظریه پردازی در کشور و فلسفه وجودی شورای عالی انقلاب فرهنگی در قالب دوبخش جداگانه مطرح شده است. گزیده متن: صفحه 32 با پذیرش اشاعه ی رویکرد اثباتی است که به تدریج داوری و مرجعیت علمی از داخل به خارج می رود و اگر استادی در داخل بخواهد ارتقا پیدا کند، باید مرجعی در خارج از کشور صلاحیت علمی او را تأیید کند. این کاپیتولاسیون علمی ریشه در همین دیدگاه عام گرایانه و اثباتی به علم دارد و حاکی از نوعی وادادگی و ازخود بیگانگی است که علاوه بر توقف در تولید علم و شتاب بخشیدن نگاه مصرف گرایانه و تعمیق شکاف بین نظام آموزشی و نیازهای اجتماعی، پیامدهای مخربی از جمله وابستگی و تحقیر ملی را نیز دربردارد.